Chùa Ông Cần Thơ: Khám Phá Ngôi Cổ Tự 300 Năm Tuổi Linh Thiêng Bậc Nhất Tây Đô
Giữa lòng Tây Đô Cần Thơ náo nhiệt, nơi những dòng sông chở nặng phù sa, nơi những con người hào sảng, phóng khoáng, tồn tại một không gian trầm mặc, cổ kính, tách biệt hoàn toàn với sự xô bồ của phố thị. Đó chính là Chùa Ông Cần Thơ, hay còn được biết đến với tên gọi Quảng Triệu Hội Quán. Không chỉ là một công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc, ngôi cổ tự này còn là một biểu tượng văn hóa – tín ngưỡng, một nhân chứng lịch sử đã gắn bó với nhịp đập của mảnh đất Cần Thơ suốt ba thế kỷ.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau thực hiện một chuyến hành trình xuyên thời gian, khám phá mọi ngóc ngách, từ lịch sử thăng trầm, kiến trúc tinh xảo đến những giá trị tâm linh sâu sắc đã làm nên sự linh thiêng của Chùa Ông Cần Thơ. Đây sẽ là cẩm nang toàn diện nhất, giúp bạn hiểu rõ và thêm yêu mến viên ngọc quý giữa lòng đô thị miền sông nước này.
1. Dòng Chảy Lịch Sử Trăm Năm Của Chùa Ông Cần Thơ
Để hiểu hết giá trị của một công trình, ta phải ngược dòng thời gian để tìm về cội nguồn của nó. Lịch sử của Chùa Ông Cần Thơ gắn liền với quá trình di cư và lập nghiệp của cộng đồng người Hoa gốc Quảng Đông (Quảng Châu và Triệu Khánh) tại vùng đất Trấn Giang (tên cũ của Cần Thơ) vào thế kỷ 19.
1.1. Bối Cảnh Hình Thành
Vào cuối thế kỷ 19, trong bối cảnh lịch sử nhiều biến động, một bộ phận người Hoa từ vùng Quảng Đông, Trung Quốc đã vượt biển đến Việt Nam để sinh cơ lập nghiệp. Với tài năng kinh doanh và sự cần cù, họ đã nhanh chóng hòa nhập và góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế, thương mại của vùng đất Cần Thơ, đặc biệt là khu vực bến Ninh Kiều sầm uất.
Cùng với việc phát triển kinh tế, nhu cầu về một không gian sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng để kết nối cộng đồng, gìn giữ bản sắc và tìm kiếm chỗ dựa tinh thần ngày càng trở nên cấp thiết. Chính từ nhu cầu đó, những người con xa xứ gốc Quảng Châu và Triệu Khánh đã cùng nhau đóng góp công sức, tiền của để xây dựng nên một hội quán – nơi vừa là chốn thờ tự linh thiêng, vừa là nơi hội họp, tương trợ lẫn nhau. Chùa Ông Cần Thơ đã được khai sinh như thế, với tên gọi ban đầu là Quảng Triệu Hội Quán.
1.2. Quá Trình Xây Dựng Và Những Dấu Mốc Quan Trọng
Ngôi chùa được khởi công xây dựng vào năm 1894 (năm Giáp Ngọ) và hoàn thành sau hai năm, vào năm 1896 (năm Bính Thân). Toàn bộ vật liệu từ cột gỗ, đá lát nền, đến các tượng thờ, đồ tế khí… đều được lựa chọn kỹ lưỡng và vận chuyển từ Quảng Đông sang. Điều này cho thấy sự đầu tư công phu và tấm lòng thành kính của cộng đồng người Hoa đối với công trình mang tính biểu tượng này.
Trải qua hơn một thế kỷ tồn tại, Chùa Ông Cần Thơ đã nhiều lần được trùng tu, sửa chữa để gìn giữ vẻ đẹp và sự vững chãi trước sự khắc nghiệt của thời gian. Tuy nhiên, các lần trùng tu đều tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc “tu bổ như cũ”, giữ gìn tối đa các yếu tố kiến trúc và nghệ thuật nguyên bản.
Một dấu mốc quan trọng trong lịch sử của chùa là vào ngày 21 tháng 6 năm 1993, Chùa Ông Cần Thơ đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những giá trị vượt thời gian mà ngôi cổ tự này đang lưu giữ.
2. Khám Phá Kiệt Tác Kiến Trúc Trung Hoa Giữa Lòng Tây Đô
Điều khiến du khách choáng ngợp và say đắm ngay từ cái nhìn đầu tiên khi đến với Chùa Ông Cần Thơ chính là vẻ đẹp kiến trúc đậm nét Trung Hoa cổ. Mỗi chi tiết, từ mái ngói, cột kèo đến các bức phù điêu, đều là một tác phẩm nghệ thuật chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc.
2.1. Bố Cục Tổng Thể Hình Chữ “Quốc” (國)
Chùa được xây dựng trên một khuôn viên rộng lớn, có bố cục tổng thể theo hình chữ “Quốc” (國) khép kín, một kiểu kiến trúc rất đặc trưng của các ngôi chùa Hoa. Lối kiến trúc này tạo ra một không gian biệt lập, trang nghiêm, giúp con người khi bước vào có thể gạt bỏ mọi phiền muộn của thế giới bên ngoài để tập trung vào sự tĩnh tâm và chiêm bái.
Toàn bộ công trình bao gồm các dãy nhà khép kín, ở giữa là một khoảng sân trời (giếng trời) rộng rãi. Sân trời này không chỉ có tác dụng lấy ánh sáng tự nhiên và điều hòa không khí cho toàn bộ ngôi chùa mà còn mang ý nghĩa phong thủy, là nơi giao hòa giữa trời và đất, âm và dương.
2.2. Mái Ngói Âm Dương Và Nghệ Thuật Gốm Sứ Trang Trí Đỉnh Cao
Điểm nhấn ấn tượng nhất của Chùa Ông Cần Thơ chính là phần mái được lợp ngói âm dương ống tráng men xanh ngọc và vàng rực rỡ. Trên các gờ mái, các góc mái cong vút được trang trí bằng vô số hình tượng gốm sứ tinh xảo, đầy màu sắc, tạo nên một bức tranh sống động trên nền trời.
- Lưỡng long tranh châu: Hình ảnh hai con rồng đang tranh một viên ngọc lửa ở đỉnh mái tượng trưng cho sức mạnh, quyền uy và sự vươn tới Chân – Thiện – Mỹ.
- Cá chép hóa rồng: Biểu tượng cho sự kiên trì, nỗ lực vượt qua khó khăn để đạt đến thành công.
- Tượng gốm nhân vật: Trên các đường diềm của mái là những dãy tượng gốm nhỏ tái hiện lại các điển tích trong lịch sử và văn học Trung Hoa như “Tam Quốc Diễn Nghĩa”, “Bát tiên quá hải”… Mỗi bức tượng là một câu chuyện, một bài học đạo đức, nhân sinh sâu sắc.
Những tác phẩm gốm sứ này không chỉ có giá trị thẩm mỹ mà còn thể hiện trình độ bậc thầy của các nghệ nhân xưa. Dù trải qua hàng trăm năm mưa nắng, màu sắc của chúng vẫn giữ được vẻ tươi mới đáng kinh ngạc.
2.3. Không Gian Nội Tự Trang Nghiêm Và Cổ Kính
Bước qua cổng tam quan, du khách sẽ lạc vào một không gian hoàn toàn khác. Mùi hương trầm thoang thoảng, ánh sáng huyền ảo từ những chiếc lồng đèn đỏ và không khí trang nghiêm sẽ mang lại cảm giác bình yên đến lạ.
Kết cấu bên trong của Chùa Ông Cần Thơ bao gồm ba gian chính: Tiền điện, Trung điện và Chính điện, được nối với nhau bằng các hành lang rộng.
- Tiền điện: Là nơi đặt ban thờ Phúc Đức Chánh Thần (tức Ông Bổn) – vị thần bảo hộ đất đai, và Mã Đầu Tướng Quân – vị thần cai quản ngựa thờ của Quan Công. Hai bên là các tấm bia đá khắc ghi lại lịch sử xây dựng chùa và danh sách những người đã đóng góp công đức.
- Trung điện (Sân thiên tỉnh): Là khoảng sân trời rộng lớn, nơi đặt một lư hương lớn bằng đồng để du khách thập phương dâng hương. Đây là không gian chuyển tiếp, tạo cảm giác thoáng đãng và trang trọng trước khi bước vào khu vực thờ tự chính.
- Chính điện: Đây là không gian quan trọng và trang nghiêm nhất của Chùa Ông Cần Thơ. Gian giữa thờ vị thần chủ của chùa là Quan Thánh Đế Quân (Quan Công). Tượng của Ngài được tạc uy nghi trong tư thế ngồi đọc sách “Xuân Thu”, toát lên vẻ chính trực, trí tuệ và oai phong. Hai bên là Quan Bình và Châu Xương, những người cận tướng trung thành của ông. Hai gian bên của chính điện là nơi thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu (Bà Mã Châu) và Thần Tài (Triệu Công Minh).
2.4. Nghệ Thuật Điêu Khắc Gỗ Và Các Cổ Vật Vô Giá
Sự tinh xảo trong kiến trúc của Chùa Ông Cần Thơ còn được thể hiện qua nghệ thuật điêu khắc gỗ. Toàn bộ hệ thống cột, kèo, bao lam (vách ngăn trang trí) đều được làm từ các loại gỗ quý và chạm trổ vô cùng công phu. Các hình ảnh long, lân, quy, phụng, hoa lá… được thể hiện một cách mềm mại, sống động đến từng chi tiết nhỏ.
Đặc biệt, chùa còn lưu giữ nhiều cổ vật quý giá có niên đại hàng trăm năm:
- Các bức hoành phi, câu đối: Được sơn son thếp vàng, chạm khắc tinh xảo với nội dung ca ngợi công đức của các vị thần và triết lý sống cao đẹp.
- Lư trầm, đỉnh đồng: Có niên đại từ thời Quang Tự (nhà Thanh).
- Những vòng nhang lớn: Một nét đặc trưng của các ngôi chùa Hoa. Những vòng nhang lớn hình xoắn ốc được treo trên trần, cháy liên tục trong nhiều ngày, thậm chí cả tháng. Người ta tin rằng khi khói hương lan tỏa, lời cầu nguyện của họ sẽ được gửi đến các vị thần linh.
3. Giá Trị Văn Hóa – Tín Ngưỡng Sâu Sắc Của Chùa Ông Cần Thơ
Vượt lên trên giá trị của một công trình kiến trúc, Chùa Ông Cần Thơ là một trung tâm văn hóa và tâm linh có sức ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống của không chỉ cộng đồng người Hoa mà còn cả người dân bản địa.
3.1. Thờ Tự Quan Công – Biểu Tượng Của “Nhân – Lễ – Nghĩa – Trí – Tín”
Vị thần được thờ chính tại chùa là Quan Công (Quan Vũ), một nhân vật lịch sử thời Tam Quốc. Tuy nhiên, trong tín ngưỡng dân gian, ông đã được thần thánh hóa thành một biểu tượng của sự trung nghĩa, dũng cảm, chính trực và hào hiệp. Người Hoa, đặc biệt là các thương nhân, tôn thờ Quan Công như một vị thần bảo hộ, giúp họ kinh doanh thuận lợi, giữ được chữ “tín” trong làm ăn và tránh xa kẻ tiểu nhân.
Người dân đến Chùa Ông Cần Thơ để cầu nguyện trước tượng Ngài không chỉ để xin tài lộc, mà còn để cầu bình an, sức khỏe, và quan trọng hơn là để soi rọi bản thân, học theo tấm gương đạo đức của Ngài.
3.2. Sự Giao Thoa Văn Hóa Việt – Hoa
Dù là một ngôi chùa của người Hoa, Chùa Ông Cần Thơ đã trở thành một điểm đến tâm linh quen thuộc của cả người Việt. Việc thờ tự đa thần (Quan Công, Bà Thiên Hậu, Thần Tài…) cũng thể hiện sự dung hợp tín ngưỡng, một đặc điểm chung của văn hóa vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Sự tồn tại và phát triển của chùa là minh chứng sống động cho quá trình giao lưu, hòa quyện văn hóa một cách hài hòa giữa hai dân tộc anh em trên mảnh đất Tây Đô.
3.3. Trung Tâm Sinh Hoạt Cộng Đồng
Từ khi thành lập đến nay, Quảng Triệu Hội Quán (Chùa Ông) luôn đóng vai trò là “trái tim” của cộng đồng người Hoa gốc Quảng Đông. Đây không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là nơi diễn ra các cuộc họp quan trọng, giải quyết các vấn đề trong cộng đồng, tổ chức các hoạt động từ thiện, giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn. Ngôi chùa đã góp phần to lớn trong việc củng cố tình đoàn kết, tương thân tương ái và gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống của người Hoa tại Cần Thơ.
4. Các Lễ Hội Đặc Sắc Tại Chùa Ông Cần Thơ
Một trong những thời điểm tuyệt vời nhất để trải nghiệm không khí và văn hóa của Chùa Ông Cần Thơ là vào các dịp lễ hội lớn. Đây là lúc ngôi chùa trở nên rực rỡ, náo nhiệt và linh thiêng hơn bao giờ hết.
- Tết Nguyên Đán: Vào những ngày đầu năm mới, chùa là điểm đến du xuân, lễ bái của hàng ngàn người dân và du khách. Mọi người đến chùa để thắp nén nhang đầu năm, cầu mong một năm mới an khang, thịnh vượng, vạn sự như ý.
- Tết Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng): Đây là một trong những lễ hội lớn nhất trong năm. Chùa được trang hoàng lộng lẫy với hàng ngàn chiếc đèn lồng đỏ. Đêm Nguyên Tiêu, chùa tổ chức lễ hội hoa đăng, đấu giá đèn lồng để gây quỹ từ thiện.
- Lễ Vía Ông (Ngày 24 tháng 6 Âm lịch): Đây là lễ hội quan trọng nhất, kỷ niệm ngày vía của Quan Thánh Đế Quân. Lễ hội diễn ra rất long trọng với các nghi thức cúng tế truyền thống, các đoàn lân sư rồng biểu diễn đặc sắc, tạo nên một không khí tưng bừng, náo nhiệt trên khắp các tuyến đường xung quanh chùa.
Tham dự các lễ hội này, bạn không chỉ được chứng kiến những nghi lễ độc đáo mà còn được hòa mình vào dòng chảy văn hóa sống động của cộng đồng người Hoa tại Cần Thơ.
5. Cẩm Nang Tham Quan Chùa Ông Cần Thơ Từ A Đến Z
Để có một chuyến tham quan trọn vẹn tại Chùa Ông Cần Thơ, hãy tham khảo những kinh nghiệm hữu ích dưới đây:
5.1. Chùa Ông Cần Thơ Ở Đâu? Hướng Dẫn Di Chuyển
- Địa chỉ: Số 32 đường Hai Bà Trưng, phường Tân An, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ.
- Vị trí: Chùa tọa lạc ở một vị trí vô cùng đắc địa, ngay trung tâm thành phố, đối diện với Bến Ninh Kiều thơ mộng.
- Hướng dẫn di chuyển: Từ bất kỳ đâu trong trung tâm Cần Thơ, bạn có thể dễ dàng đến chùa bằng taxi, xe ôm công nghệ, hoặc thậm chí là đi bộ nếu bạn đang ở gần khu vực Bến Ninh Kiều. Ngôi chùa nằm nổi bật trên đường Hai Bà Trưng với kiến trúc rực rỡ, rất dễ nhận ra.
5.2. Giờ Mở Cửa Và Giá Vé Tham Quan
- Giờ mở cửa: Chùa mở cửa cho khách tham quan hàng ngày, từ khoảng 6:00 sáng đến 9:00 tối.
- Giá vé: Chùa Ông Cần Thơ hoàn toàn miễn phí vé vào cổng cho tất cả du khách. Bạn có thể tự do vào tham quan, chiêm bái và chụp ảnh.
5.3. Những Lưu Ý Quan Trọng Khi Viếng Chùa
Để thể hiện sự tôn trọng đối với chốn tâm linh, bạn cần lưu ý một số điều sau:
- Trang phục: Ăn mặc lịch sự, kín đáo, tránh mặc quần áo quá ngắn hoặc hở hang.
- Thái độ: Đi nhẹ, nói khẽ, giữ gìn trật tự và không gian yên tĩnh của chùa.
- Chụp ảnh: Bạn có thể chụp ảnh ở khu vực sân và bên ngoài. Khi vào bên trong các điện thờ, hạn chế sử dụng đèn flash và tránh tạo dáng quá ồn ào, gây ảnh hưởng đến người khác.
- Dâng hương: Nếu muốn dâng hương, bạn có thể mua nhang tại chùa để ủng hộ nhà chùa. Hãy thắp hương ở lư hương bên ngoài, hạn chế thắp quá nhiều bên trong các gian điện để đảm bảo không khí và an toàn phòng cháy chữa cháy.
5.4. Các Địa Điểm Du Lịch Gần Chùa Ông Cần Thơ
Vị trí trung tâm giúp bạn dễ dàng kết hợp tham quan Chùa Ông Cần Thơ với nhiều địa điểm nổi tiếng khác của Cần Thơ:
- Bến Ninh Kiều: Chỉ cần băng qua đường là đến công viên và bến tàu du lịch nổi tiếng nhất Cần Thơ.
- Cầu đi bộ Ninh Kiều: Nơi lý tưởng để tản bộ, ngắm cảnh sông Hậu và thành phố về đêm.
- Chợ cổ Cần Thơ (Chợ Hàng Dương): Một công trình kiến trúc cổ khác, nay là trung tâm thương mại, nhà hàng.
- Bảo tàng Cần Thơ: Nơi trưng bày nhiều hiện vật về lịch sử, văn hóa của vùng đất Cần Thơ.
6. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ) Về Chùa Ông Cần Thơ
Hỏi: Chùa Ông Cần Thơ thờ ai là chính? Đáp: Vị thần được thờ chính tại chùa là Quan Thánh Đế Quân, tức Quan Công (Quan Vũ), một biểu tượng của sự trung nghĩa, dũng cảm và chính trực.
Hỏi: Đi Chùa Ông Cần Thơ nên cầu gì? Đáp: Người dân và du khách thường đến chùa để cầu bình an, sức khỏe cho gia đình, cầu tài lộc, kinh doanh thuận lợi, giữ được chữ tín và cầu cho con đường học hành, công danh được hanh thông.
Hỏi: Có mất vé vào cổng Chùa Ông Cần Thơ không? Đáp: Hoàn toàn không. Chùa mở cửa miễn phí cho tất cả mọi người vào tham quan và chiêm bái.
Hỏi: Nên đến Chùa Ông Cần Thơ vào thời điểm nào trong năm? Đáp: Bạn có thể đến chùa vào bất kỳ thời điểm nào. Tuy nhiên, để trải nghiệm không khí đặc sắc nhất, bạn nên đến vào dịp Tết Nguyên Đán, Rằm tháng Giêng (Tết Nguyên Tiêu) hoặc Lễ Vía Ông (24/6 Âm lịch).
Chùa Ông Cần Thơ không chỉ là một điểm đến du lịch tâm linh, một di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Hơn thế nữa, đây là một bảo tàng sống, nơi lưu giữ trọn vẹn một phần linh hồn, một phần ký ức của cộng đồng người Hoa và của cả vùng đất Tây Đô.
Bước chân vào không gian cổ kính của chùa, lắng nghe tiếng chuông gió, hít hà mùi hương trầm lan tỏa, bạn sẽ cảm nhận được sự bình yên, thanh tịnh và kết nối được với dòng chảy văn hóa – lịch sử hàng trăm năm tuổi. Nếu có dịp ghé thăm Cần Thơ, đừng quên dành thời gian đến với Chùa Ông Cần Thơ để chiêm ngưỡng một kiệt tác kiến trúc, để tìm về một chốn bình yên và để hiểu thêm về một nét văn hóa đặc sắc đã làm nên sự phong phú cho mảnh đất phương Nam.
Thuê Xe Tự Lái Nha Trang Đi Công Tác Theo Tháng: Giải Pháp Tối Ưu (2025)
Ghé thăm chùa Ông tại Cần Thơ, ngôi chùa đặc sắc của người Hoa
